Tại sao không nên tự ý nuôi động vật quý hiếm?

Việc nuôi động vật quý hiếm không chỉ đơn thuần là sở thích mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cả loài động vật và môi trường. Nhiều người có thể không nhận thức được rằng hành động này có thể góp phần vào việc gia tăng tội phạm liên quan đến động vật hoang dã. Theo các chuyên gia, việc nuôi nhốt động vật quý hiếm có thể tạo điều kiện cho các hoạt động săn bắt và buôn bán trái phép, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự tồn tại của các loài này.

Gần đây, một vụ án đã thu hút sự chú ý của dư luận khi một người đàn ông ở Nghệ An bị kết án vì tội mua bán gà lôi trắng, một loài động vật quý hiếm. Hành vi này đã vi phạm nghiêm trọng các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp. Tuy nhiên, sự thay đổi trong quy định pháp luật đã khiến cho vụ án trở nên phức tạp hơn, khi loài gà lôi trắng được chuyển sang nhóm hạn chế khai thác. Điều này đặt ra câu hỏi về việc quản lý và bảo vệ động vật quý hiếm trong bối cảnh pháp luật không đồng nhất.

Nhiều người thắc mắc rằng, nếu chỉ nuôi và nhân giống động vật quý hiếm thì tại sao lại không được khuyến khích? Theo các chuyên gia, việc nuôi nhốt động vật ngoài môi trường tự nhiên có thể dẫn đến việc tội phạm lợi dụng để tráo đổi nguồn gốc động vật hoang dã. Hơn nữa, khi nhu cầu tiêu thụ gia tăng, nguồn cung cũng sẽ tăng theo, tạo điều kiện cho các hoạt động săn bắt bất hợp pháp diễn ra.

Động vật nuôi trong môi trường không tự nhiên có thể gặp phải vấn đề thoái hóa gene do số lượng cá thể ít ỏi. Điều này đã được đề cập trong Công ước CITES, nhấn mạnh rằng việc nuôi sinh sản trong điều kiện nhốt có thể làm giảm đa dạng di truyền, dẫn đến sức khỏe kém và khả năng thích nghi với môi trường giảm sút. Hơn nữa, việc lai tạp giữa cá thể nuôi nhốt và quần thể hoang dã có thể gây ô nhiễm di truyền, ảnh hưởng đến sự tồn tại của các loài động vật quý hiếm.

Ông Đào Xuân Thủy cũng cảnh báo rằng việc nuôi động vật hoang dã có thể tiềm ẩn nguy cơ lây truyền bệnh tật. Nhiều loài như rùa, thằn lằn hay rắn cảnh thường mang vi khuẩn có thể gây ra các bệnh nguy hiểm, đặc biệt là cho trẻ nhỏ. Một ví dụ điển hình là việc cấm nhập khẩu cầy hương tại Mỹ nhằm ngăn chặn sự lây lan của virus SARS.

Các loài động vật quý hiếm được xếp vào danh sách “Ít lo ngại” theo Sách đỏ của IUCN có thể bị đe dọa ở một số khu vực nhưng lại phát triển mạnh mẽ ở nơi khác. Chẳng hạn, rùa tai đỏ khi được nhập vào Việt Nam đã trở thành loài ngoại lai xâm hại, ảnh hưởng đến các giống loài bản địa.

Cần có biện pháp quản lý chặt chẽ

Theo quy định mới, các hoạt động nuôi sinh sản và xuất khẩu động vật quý hiếm chỉ được thực hiện đối với cá thể từ thế hệ F2. Điều này nhằm đảm bảo rằng động vật quý hiếm được nuôi trong điều kiện tốt nhất và không gây hại cho loài. CITES khuyến cáo cần có sự giám sát và quản lý di truyền để bảo vệ động vật quý hiếm khỏi những tác động tiêu cực từ việc nuôi nhốt.

Thực tế cho thấy, nhiều người đã gặp rắc rối pháp lý liên quan đến việc nuôi và mua bán động vật quý hiếm, ngay cả với những loài được coi là “Ít lo ngại”. Một trường hợp điển hình là một phụ nữ ở Gia Lai bị khởi tố vì mua rắn hổ chúa và chồn bay. Những loài này trước đây thuộc nhóm nghiêm cấm khai thác, nhưng hiện tại đã được chuyển sang nhóm hạn chế khai thác.

Tại TP HCM, một chùa đã phối hợp với kiểm lâm để bàn giao nhiều cá thể rùa quý hiếm cho trạm cứu hộ động vật hoang dã. Nhiều con rùa được người dân mang đến phóng sinh với ý định tốt, nhưng thực tế lại vô tình tiếp tay cho hoạt động buôn bán động vật hoang dã trái phép.

Không chỉ ở Việt Nam, nhiều quốc gia trên thế giới cũng có những quy định nghiêm ngặt về việc nuôi và buôn bán động vật quý hiếm. Tại Mỹ, việc này phải tuân thủ Đạo luật về các loài nguy cấp, trong khi các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu cũng phải tuân theo các quy định của CITES và pháp luật quốc gia.

Việc nuôi động vật quý hiếm cần được thực hiện một cách có trách nhiệm và dưới sự giám sát chặt chẽ để bảo vệ sự đa dạng sinh học và ngăn chặn các hoạt động buôn bán trái phép.