Trong thời đại công nghệ hiện đại, một làn sóng mới đang nổi lên, đó là sự hồi sinh của những giá trị cũ trong thế giới mạng. Nhiều công ty khởi nghiệp đang phát triển các ứng dụng và mạng xã hội với mục tiêu mang lại trải nghiệm đơn giản, tích cực, gợi nhớ về không khí của Internet cách đây hai thập kỷ.
Theo nghiên cứu của Ysabel Gerrard, giảng viên tại Đại học Sheffield, các xu hướng thường có chu kỳ lặp lại sau khoảng 20 năm. Điều này cho thấy hiện tại là thời điểm lý tưởng để nhìn lại những năm 2000, khi mà Internet còn mang tính chất gần gũi và thân thiện hơn.
“Chúng ta thường nhớ về những điều giản dị trong quá khứ”, Gerrard chia sẻ. “Công nghệ cũng không ngoại lệ: chúng ta hoài niệm về những ngày mà điện thoại còn đơn giản, mọi thứ đều phải kết nối bằng dây và mạng xã hội chưa phát triển mạnh mẽ như hiện nay”.
Một khảo sát gần đây của Harris Poll cho thấy gần 50% trong số 1.000 người thuộc thế hệ Gen Z tại Mỹ mong muốn các nền tảng mạng xã hội hiện tại như TikTok hay Snapchat không bao giờ xuất hiện. Thậm chí, 21% trong số họ ước rằng smartphone chưa bao giờ được phát minh.
Các Nền Tảng Mới Gợi Nhớ Về Internet Cổ Điển
Perfectly Imperfect, một nền tảng tin tức ra đời vào năm 2020, đã đặt ra câu hỏi thú vị: “Bạn có nhớ Internet ngày xưa không? Trước khi AI và các thuật toán vô hồn chiếm lĩnh?”. Nền tảng này đã cho ra mắt ứng dụng mạng xã hội PI.FYI vào năm 2024, với thiết kế hồ sơ gợi nhớ đến Myspace và nội dung tương tự như Tumblr, nơi người dùng có thể chia sẻ về âm nhạc, phim ảnh và nhiều chủ đề khác.
Tyler Bainbridge, đồng sáng lập Perfectly Imperfect, cho biết: “Mọi người đang nói về những điều họ yêu thích, và điều đó tạo nên một không gian rất riêng biệt. Đó là những gì tôi nhớ về Internet thời trẻ, trước khi mọi thứ trở nên quá phức tạp”.
Trong khi các ứng dụng như Threads và Bluesky đang theo đuổi phong cách đăng bài nhanh chóng, PI.FYI lại mang đến cảm giác của một kỷ nguyên Internet cách đây hai thập kỷ, nơi mà cộng đồng người dùng nhỏ và không có thuật toán quản lý nội dung phức tạp. Điều này giúp tạo ra một môi trường tích cực hơn, nơi mà những bài đăng tiêu cực cũng chỉ đơn giản là chia sẻ về “những ngày tồi tệ”.
Zehra Naqvi, người sáng lập Lore – một mạng xã hội dành cho cộng đồng người hâm mộ, cũng chia sẻ rằng cô nhớ về những ngày đầu của Internet, khi mà mọi thứ còn nhỏ bé và gần gũi. Sự suy tàn của Tumblr đã thúc đẩy cô tạo ra Lore, nhằm mang lại cảm giác thân thuộc đó cho người dùng.
Nhiều công ty khởi nghiệp khác cũng đang theo đuổi xu hướng này. Ứng dụng Noplace mô phỏng Myspace, trong khi Cosmos tự giới thiệu là “công cụ tìm kiếm khám phá cho người sáng tạo”, lấy cảm hứng từ Tumblr và Pinterest. Retro, được phát triển bởi cựu nhân viên Instagram, nhằm khôi phục lại ý nghĩa ban đầu của Instagram: chia sẻ hình ảnh.
Không chỉ có các công ty mới, ngay cả những nền tảng lâu đời như Tumblr cũng đang có sự phục hồi mạnh mẽ. Theo thông tin từ đại diện nền tảng, Gen Z hiện chiếm khoảng một nửa số người dùng hoạt động hàng tháng. Digg, một ứng dụng tổng hợp tin tức từ những năm 2000, cũng đang được giới trẻ “hồi sinh”.
Thậm chí, các nền tảng lớn như Facebook và Instagram cũng đang hòa mình vào xu hướng hoài niệm này. CEO của Meta đã chia sẻ về mục tiêu mang lại “Facebook nguyên bản” trở lại, trong khi Instagram thử nghiệm các tính năng tương tự như Myspace, như việc thêm bài hát vào hồ sơ.
Tại Sao Nhiều Người Hoài Niệm Về Internet Thời Xưa?
Walid Mohammed, người điều hành một công ty tiếp thị nội dung trên TikTok, cho rằng sự hoài niệm đang trở thành một xu hướng mạnh mẽ. “Nó khơi dậy những ký ức trong mỗi người”, ông nói. “Người dùng đang cảm thấy mệt mỏi với các mạng xã hội hiện tại”.
Các mạng xã hội tiên phong đang dần mất đi “tính xã hội” vốn có. Ví dụ, Meta đã thừa nhận rằng thời gian người dùng dành cho nội dung của bạn bè trên Instagram đã giảm xuống chỉ còn 7%. Amber Atherton, một đối tác tại một công ty đầu tư mạo hiểm, cũng cho rằng vì không còn mạng xã hội thực sự nào nữa, mọi người đang tìm kiếm và tái tạo lại công nghệ từ quá khứ.
Orkut Buyukkokten, cựu kỹ sư Google, đang phát triển một nền tảng mới nhằm thúc đẩy cộng đồng và tăng cường kết nối xã hội. Ông cho rằng sau thời kỳ smartphone và đại dịch Covid-19, con người đã ngừng gặp gỡ bạn bè và không còn biết hàng xóm là ai, dẫn đến “đại dịch cô đơn”.
Ông bày tỏ sự thất vọng với các mạng xã hội hiện tại vì chúng thường mang lại cảm giác tiêu cực và chia rẽ. Ông nhấn mạnh rằng sự lạc quan quan trọng hơn việc tối ưu hóa. “Các công ty này đã thiết kế thuật toán để kiếm lợi nhuận, nhưng điều đó lại gây hại cho sức khỏe tinh thần của người dùng. Thế giới hiện tại đầy rẫy những điều đáng sợ, và nhiều trong số đó đến từ mạng xã hội”.
Tạp chí Inc nhận định rằng những công cụ như Digg được thiết kế theo hướng mở, cho phép người dùng kết nối với bất kỳ ai và khám phá mọi thứ mà không bị ràng buộc bởi thuật toán. Trong khi đó, các công cụ hiện nay thường hiển thị nội dung nhằm giữ chân người dùng lâu hơn để tăng doanh thu từ quảng cáo. Năm 2008, người dùng có thể trở nên nổi tiếng nhờ những gì họ nói, nhưng đến năm 2025, điều quan trọng lại là số tiền bạn bỏ ra để quảng bá những ý kiến đó.
Nhiều chuyên gia cho rằng sự phát triển của AI cũng góp phần khiến người dùng hoài niệm về Internet thời xưa. “Chúng ta đang sống trong một thời đại công nghệ mà nhiều thứ trở nên bất tiện, và đó là hệ quả của AI”, Andy McCune, đồng sáng lập Cosmos, nhận định. “Con người đang nhớ về thời kỳ mà công nghệ mang lại cảm giác dễ chịu và không gây ảnh hưởng quá lớn”.
Dù vậy, Frances Corry, phó giáo sư tại Đại học Pittsburgh, cho rằng Internet xưa không hoàn toàn chỉ có tính cộng đồng và sự sáng tạo. “Niềm tin rằng Internet thời kỳ đầu không xoay quanh tiền bạc hay danh tiếng có thể không hoàn toàn chính xác. Sự hoài niệm có thể khiến con người “tô hồng” quá khứ”, ông nói.
Nguyễn Văn A tổng hợp
