Sự Chuyển Mình Của Khoa Học Và Công Nghệ Đưa Việt Nam Vào Thời Kỳ Phát Triển Mới

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp 4.0, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển mạnh mẽ thông qua khoa học và công nghệ. Để hiện thực hóa điều này, ngành khoa học và công nghệ cần có những bước chuyển mình mạnh mẽ, như Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã nhấn mạnh.

Vào ngày 14/7, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ cho nửa cuối năm 2025. Đây là hội nghị đầu tiên sau khi Bộ Thông tin và Truyền thông được hợp nhất với Bộ Khoa học và Công nghệ, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc quản lý và phát triển lĩnh vực này.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã chỉ ra rằng, mặc dù thời gian ngắn nhưng khối lượng công việc rất lớn. Ông nhấn mạnh rằng Bộ có trách nhiệm quan trọng trong việc đưa Việt Nam vào giai đoạn phát triển mới, nơi mà khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là những yếu tố then chốt. Mục tiêu là nâng cao thu nhập từ mức trung bình cao lên mức thu nhập cao hơn, và để đạt được điều này, cần có những chuyển dịch quan trọng trong các lĩnh vực.

Những Chuyển Dịch Cần Thiết

Trong bối cảnh mới, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xác định năm trụ cột chính bao gồm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng. Bộ trưởng đã phân tích rằng, để đóng góp vào tăng trưởng quốc gia, ngành khoa học công nghệ cần đạt được ít nhất 1% tăng trưởng, trong khi đổi mới sáng tạo cần đạt 3%.

Về chuyển đổi số, Bộ trưởng nhấn mạnh rằng việc kết hợp giữa thế giới thực và thế giới số là điều không thể tách rời. Ông khuyến nghị các đơn vị cần thay đổi mô hình hoạt động thay vì chỉ đơn thuần mua phần mềm. Việc thay đổi quy trình vận hành là yếu tố quyết định để chuyển đổi số thành công. Ông cũng chỉ ra rằng, nhiều đơn vị hiện nay vẫn đang thực hiện chuyển đổi số theo cách truyền thống, tức là chỉ tập trung vào công nghệ thông tin mà không thay đổi quy trình làm việc.

Ông cũng nhấn mạnh rằng lĩnh vực bưu chính cần được chuyển đổi thành hạ tầng logistics, đảm bảo dòng chảy vật chất và dữ liệu được thực hiện một cách nhanh chóng và an toàn. Viễn thông cũng cần được nâng cấp thành hạ tầng số, với mục tiêu phủ sóng 5G trên toàn quốc, đảm bảo tốc độ di động tối thiểu 100 Mbps và Internet cáp quang đạt 200 Mbps.

Đối với khoa học công nghệ, Bộ trưởng yêu cầu các nghiên cứu phải hướng tới việc nâng cao năng lực cạnh tranh và chất lượng cuộc sống. Ông nhấn mạnh rằng, mỗi đồng đầu tư cho nghiên cứu cần tạo ra giá trị gấp 10 lần khi đưa vào sản xuất. Để khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào nghiên cứu, Bộ đã đưa ra cơ chế hỗ trợ tài chính hợp lý.

Đổi mới sáng tạo là một yêu cầu không thể thiếu trong mọi lĩnh vực. Bộ trưởng khẳng định rằng, đây là trụ cột chính để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc ứng dụng khoa học công nghệ vào thực tiễn. Ông nhấn mạnh rằng, việc ứng dụng công nghệ và cải tiến quy trình sản xuất sẽ giúp tăng năng suất lao động và GDP.

Về sở hữu trí tuệ, Bộ trưởng cho rằng việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ là rất quan trọng, nhưng cũng cần phải thương mại hóa các kết quả nghiên cứu. Ông kêu gọi xây dựng nhận thức xã hội về tầm quan trọng của sở hữu trí tuệ và coi việc ăn cắp ý tưởng là vi phạm đạo đức xã hội.

Đối với tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng, Bộ trưởng yêu cầu cần phải nâng cao số lượng tiêu chuẩn cần thiết cho sự phát triển của đất nước, hiện tại chỉ đạt dưới 5%. Ông nhấn mạnh rằng, không có tiêu chuẩn rõ ràng, không thể phát triển bền vững.

Trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, Bộ trưởng cho biết Việt Nam cần làm chủ công nghệ hạt nhân, đặc biệt là điện hạt nhân thế hệ mới với các lò hạt nhân quy mô nhỏ.

Luật Mới Để Thúc Đẩy Khoa Học Công Nghệ

Hơn ba tháng sau khi hợp nhất, Bộ Khoa học và Công nghệ đã trình Quốc hội thông qua năm luật quan trọng, tạo hành lang pháp lý cho sự phát triển của khoa học công nghệ. Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ dự kiến sẽ hoàn thành và thông qua bốn luật mới, bao gồm Luật Chuyển đổi số và ba luật sửa đổi.

Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã tạo ra sự thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu, trong khi Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sẽ giúp biến các kết quả nghiên cứu thành tài sản trí tuệ có thể giao dịch.

Luật Công nghệ cao sẽ thay đổi cách thức ưu đãi cho nhà đầu tư dựa trên mức độ chuyển giao công nghệ và nội địa hóa. Bộ trưởng cũng nhấn mạnh rằng, ưu đãi phải đi kèm với điều kiện chuyển giao công nghệ, nếu không chỉ là thuê nhân công lắp ráp.

Về Luật Chuyển đổi số, Bộ trưởng cho rằng cần có một khung pháp lý rõ ràng để quản lý quá trình chuyển đổi số, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động này.

Bộ trưởng cũng kêu gọi các đơn vị trong Bộ cần có nỗ lực lớn và quyết tâm cao để hoàn thành các luật này trong thời gian ngắn nhất.

Thu Hút Nhân Tài Để Phát Triển

Trong hội nghị, Bộ trưởng đã dành thời gian để lắng nghe ý kiến từ doanh nghiệp và các tổ chức nghiên cứu. Ông nhấn mạnh rằng, để thu hút nhân tài, cần phải có những dự án lớn, đủ sức hấp dẫn để lôi kéo nhân tài từ khắp nơi trên thế giới.

Ông cũng cho biết rằng, Việt Nam đã có nền tảng để thực hiện các dự án lớn, với ngân sách khoa học công nghệ được đầu tư mạnh mẽ. Để thúc đẩy sinh viên và nghiên cứu sinh tham gia vào thực tiễn, Bộ sẽ làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo để cấp chứng chỉ cho các chương trình thực tập.

Bộ trưởng cũng đề xuất xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, với sự phối hợp giữa Nhà nước, viện, trường và doanh nghiệp. Ông nhấn mạnh rằng, các trường đại học cần chủ động nhận đặt hàng nghiên cứu từ doanh nghiệp để gắn kết nghiên cứu với thực tiễn.

Cuối cùng, Bộ trưởng kêu gọi tất cả các đơn vị cần hành động ngay, làm nhiều hơn và hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng cuộc sống và năng lực quản trị quốc gia.

Lưu Quý