Kho lưu trữ Thế giới Bắc Cực (AWA), gọi là "hầm chống tận thế", bảo quản dữ liệu đồ sộ dưới dạng những cuộn phim, giữ chúng an toàn trước các thảm họa.
Quần đảo Svalbard băng giá, nằm giữa đại lục Na Uy và Bắc Cực, có hàng trăm con gấu Bắc Cực và chỉ vài khu định cư thưa thớt. Một trong số đó là thị trấn gần cực Bắc nhất thế giới, Longyearbyen. Ngay bên ngoài thị trấn, sâu trong một mỏ than đã ngừng hoạt động, Kho lưu trữ Thế giới Bắc Cực (AWA) đang lặng lẽ bảo tồn những dữ liệu quý giá.
Những ngôi nhà độc đáo của thị trấn Longyearbyen, Na Uy. Ảnh: Bjorn Christian Torrissen
Khách hàng trả tiền để lưu trữ dữ liệu trên phim và bảo quản trong kho với thời hạn có thể lên đến hàng trăm năm. "Nơi này đảm bảo thông tin tồn tại qua sự lỗi thời công nghệ, thời gian và sự lão hóa. Đó là sứ mệnh của chúng tôi", BBC dẫn lời Rune Bjerkestrand, nhà sáng lập AWA.
Để tới kho, các chuyên gia cần xuống một lối đi tối và men theo đường ray cũ 300 m vào trong núi, cho đến khi thấy cửa hầm bằng kim loại. Trong hầm có một container chứa đầy gói bạc, mỗi gói đựng các cuộn phim lưu trữ dữ liệu. AWA nhận các gói dữ liệu ba lần một năm.
Cuối phòng, một hộp kim loại lớn khác chứa Kho Mã của nhà phát triển phần mềm Mỹ GitHub. GitHub lưu trữ hàng trăm cuộn mã nguồn mở ở đây, là nền tảng của hệ điều hành máy tính, phần mềm, website và ứng dụng. Các ngôn ngữ lập trình, công cụ AI, và mọi kho lưu trữ công khai đang hoạt động do 150 triệu người dùng của GitHub viết, cũng góp mặt tại đây.
Lối dẫn vào kho lưu trữ dữ liệu AWA ở thị trấn Longyearbyen. Ảnh: Piql
Đi vào hoạt động 8 năm trước, AWA nhận hơn 100 gói dữ liệu từ các tổ chức, công ty và cá nhân, từ hơn 30 quốc gia. Trong số các hiện vật số hóa này có bản quét 3D và mô hình của lăng Taj Mahal, bản thảo cổ từ Thư viện Vatican, ảnh vệ tinh về Trái Đất, bức tranh nổi tiếng The Scream (Tiếng thét) của họa sĩ Na Uy Edvard Munch và nhiều dữ liệu khác.
"Đó là một lượng lớn ký ức và di sản, bất cứ thứ gì từ các tác phẩm nghệ thuật số hóa, văn học, âm nhạc, phim ảnh…", Bjerkestrand nhận xét. Theo ông, Svalbard là nơi hoàn hảo để đặt một cơ sở lưu trữ an toàn vì cách xa mọi thứ, từ chiến tranh đến thảm họa.
"Ngày nay, có rất nhiều rủi ro với thông tin và dữ liệu như khủng bố, chiến tranh, tin tặc", Bjerkestrand cho biết. Việc xóa các băng ghi hình gốc về chuyến đổ bộ Mặt Trăng đầu tiên của nhân loại, do tàu Apollo 11 của NASA thực hiện, là một ví dụ điển hình cho thấy tại sao hệ thống lưu trữ lại quan trọng, theo Medium.
Bjerkestrand cho rằng lòng đất tối, khô và lạnh với mức nhiệt quanh năm luôn dưới 0 độ C là điều kiện lý tưởng để giữ phim an toàn suốt nhiều thế kỷ. Nếu biến đổi khí hậu làm tan tầng đất đóng băng vĩnh cửu dày của Bắc Cực, hầm vẫn đủ chắc chắn để bảo quản những thứ bên trong.
Kho AWA lưu trữ những cuộn phim quý giá. Ảnh: Datacenterdynamics
AWA hoạt động dựa vào công nghệ của công ty bảo quản dữ liệu Na Uy, Piql, do Bjerkestrand đứng đầu. Cơ sở này lấy cảm hứng từ Hầm hạt giống toàn cầu Svalbard – kho hạt giống giúp phục hồi cây trồng sau các thảm họa tự nhiên hoặc nhân tạo nằm cách đó vài trăm mét.
Tại trụ sở của Piql ở miền nam Na Uy, các tệp dữ liệu được mã hóa lên phim nhạy sáng. "Dữ liệu là một chuỗi bit và byte. Chúng tôi chuyển đổi chuỗi bit từ dữ liệu của khách hàng thành hình ảnh. Mỗi ảnh (hoặc khung hình) gồm khoảng 8 triệu pixel", Alexey Mantsev, nhà phát triển sản phẩm cấp cao tại Piql, giải thích.
Phim đã qua xử lý trông có vẻ xám xịt, nhưng khi nhìn kỹ, nó giống một chùm mã QR tí hon. Mantsev cho biết, thông tin không thể bị xóa hoặc thay đổi và dễ dàng truy xuất. "Chúng tôi có thể quét lại và giải mã dữ liệu giống như đọc dữ liệu từ ổ cứng, nhưng chúng tôi sẽ đọc dữ liệu từ phim", ông nói.
Một vấn đề quan trọng với các phương pháp lưu trữ dài hạn là nhiều thế kỷ sau, con người có thể hiểu những gì được bảo quản và khôi phục hay không. Piql đã tính đến điều này. Họ in lên phim bản hướng dẫn có thể phóng to và đọc bằng ánh sáng.
Ngày nay, khi những tiến bộ công nghệ tiếp tục định hình thế giới dữ liệu, việc bảo tồn kiến thức nhân loại trong dài hạn trở nên đặc biệt quan trọng. Nếu con người phải đối mặt với thảm họa toàn cầu, AWA có thể là bản hướng dẫn mang tính nền tảng giúp xây dựng lại nền văn minh.
Thu Thảo (Tổng hợp)
